NOCLEGI
ROZKŁADY
Pisanki - małe dzieła sztuki ludowej
Pisanki zwane też w zależności od regionu i techniki ich zdobienia kraszankami to zwyczajowa nazwa jajka kurzego bądź gęsiego czy kaczego. Stanowią one nieodłączny element tradycji Świąt Wielkiej Nocy. I choć termin ten odnosi się przede wszystkim do jaj, na których wzór został wykonany roztopionym woskiem, to przyjęło się określać pisanką wszystkie jajka wykonywane w okresie wielkanocnym. W chrześcijaństwie pisanki są symbolem nadziei wynikającej z wiary w zmartwychwstanie Chrystusa. Ponadto Symbolizują rodzącą się do życia przyrodę.
REKLAMA
Pochodzące z Mezopotamii, w Polsce pisanki mają ponad tysiącletnią tradycję. Najstarsze z nich znaleziono na terenie opolskiej wyspy Ostrówek. Jak wynika z odkrycia malowano je wówczas najpierw gorącym woskiem, by po ubarwieniu w łupinach cebuli lub ochry wydobyć wcześniej namalowany wzór. Jak pisze Katarzyna Kraczoń, autorka opracowania „Pisanki” (Stowarzyszenie Twórców Ludowych, 2018) z podobnych wykopalisk pochodzą też „jaja ulepione z gliny, ozdobione polewą oraz wapienne z dekoracyjnym rytem”.
Zdobienie jaj wielkanocnych w Polsce uznaje się za najstarszą dziedzinę twórczości ludowej. Niegdyś wykonywaną tylko przez kobiety (wierzono, że mężczyzna w izbie, w której maluje się pisanki może rzucić na nie urok).
Pisanki, jak wspomniano mają różne nazwy w zależności od regionu i techniki ich wytworzenia. Mogą być zatem drapankami (gdzie ostrzem wydrapuje się wzory na powłoce jaja), kraszankami (zwanymi też malowankami lub byczkami, gdzie za pomocą naturalnych barwników, wygotowując barwi się je najprostszą metodą na różne kolory, między innymi niebieski – kwiaty bławatka, brązowy – łupiny cebuli, czy zielony powstały z młodego żyta). Ponadto wyróżniamy także pisanki, czyli te pisane gorącym woskiem, a następnie barwione wyżej wspomnianymi barwnikami. Nalepianki, które okleja się papierowymi wycinankami – znane szczególnie w okolicach Łowicza i Krakowa. Oraz oklejanki, które, w odróżnieniu od nalepianek okleja się roślinami – płatkami kwiatów, sitowiem czy różnego rodzaju tkaninami. I być może te wymagające najwięcej pracy – ażurki, których wzory powstają poprzez nawiercanie ich w skorupkach jajka, następnie malowanie farbą akrylową. W źródłach znajdujemy także informacje na temat pisanek wypiekanych z ciasta piernikowego, podobnie do pierników ozdobionego lukrem.
W kulturze ludowej pisankom przypisywano magiczną funkcję, której miano zawdzięczać przede wszystkim życiodajną moc. Ponadto pisanka miała wiele jeszcze innych funkcji magicznych, szczególnie tych ochronnych, którym służyły tak pisanki przechowywane za obrazem, jak i ich skorupki rozrzucane w kątach domostw. W dobroczynną moc działania skorupek pisanek wierzono także przy hodowli i uprawach pól, gdzie miały służyć obfitym urodzajom.
Pisanki były też formą daru – jako wytwór pracy rąk ludzkich i talentu stanowiły drogocenny podarunek, do tego stopnia, że często zmarłego obdarowanego takową, chowano z pisanką do grobu. Wśród ludności prawosławnej jeszcze w latach 80 dwudziestego wieku zaobserwowano zwyczaj składania pisanek na grobach.
Pisanki to do dziś najbardziej rozpoznawalny i naśladowany element sztuki i tradycji ludowej. Jak w artykule „Na małej przestrzeni cały świat” pisze Katarzyna Kraczoń „wynika to w dużej mierze z powszechności zwyczaju ich zdobienia i ogromnego przywiązania do bogatych tradycji obchodzenia świąt wielkanocnych”.
Wejdźmy zatem w czas Świąt w twórczy sposób, przy okazji podtrzymując starą tradycję, tworząc pełne wzorów symbole triumfu życia nad śmiercią.
Przy pisaniu powyższego tekstu korzystano z artykułu „Na małej przestrzeni cały świat”, Katarzyna Kraczoń, Pismo Folkowe, 134-135, 1-2/2018
Zdobienie jaj wielkanocnych w Polsce uznaje się za najstarszą dziedzinę twórczości ludowej. Niegdyś wykonywaną tylko przez kobiety (wierzono, że mężczyzna w izbie, w której maluje się pisanki może rzucić na nie urok).
Pisanki, jak wspomniano mają różne nazwy w zależności od regionu i techniki ich wytworzenia. Mogą być zatem drapankami (gdzie ostrzem wydrapuje się wzory na powłoce jaja), kraszankami (zwanymi też malowankami lub byczkami, gdzie za pomocą naturalnych barwników, wygotowując barwi się je najprostszą metodą na różne kolory, między innymi niebieski – kwiaty bławatka, brązowy – łupiny cebuli, czy zielony powstały z młodego żyta). Ponadto wyróżniamy także pisanki, czyli te pisane gorącym woskiem, a następnie barwione wyżej wspomnianymi barwnikami. Nalepianki, które okleja się papierowymi wycinankami – znane szczególnie w okolicach Łowicza i Krakowa. Oraz oklejanki, które, w odróżnieniu od nalepianek okleja się roślinami – płatkami kwiatów, sitowiem czy różnego rodzaju tkaninami. I być może te wymagające najwięcej pracy – ażurki, których wzory powstają poprzez nawiercanie ich w skorupkach jajka, następnie malowanie farbą akrylową. W źródłach znajdujemy także informacje na temat pisanek wypiekanych z ciasta piernikowego, podobnie do pierników ozdobionego lukrem.
W kulturze ludowej pisankom przypisywano magiczną funkcję, której miano zawdzięczać przede wszystkim życiodajną moc. Ponadto pisanka miała wiele jeszcze innych funkcji magicznych, szczególnie tych ochronnych, którym służyły tak pisanki przechowywane za obrazem, jak i ich skorupki rozrzucane w kątach domostw. W dobroczynną moc działania skorupek pisanek wierzono także przy hodowli i uprawach pól, gdzie miały służyć obfitym urodzajom.
Pisanki były też formą daru – jako wytwór pracy rąk ludzkich i talentu stanowiły drogocenny podarunek, do tego stopnia, że często zmarłego obdarowanego takową, chowano z pisanką do grobu. Wśród ludności prawosławnej jeszcze w latach 80 dwudziestego wieku zaobserwowano zwyczaj składania pisanek na grobach.
Pisanki to do dziś najbardziej rozpoznawalny i naśladowany element sztuki i tradycji ludowej. Jak w artykule „Na małej przestrzeni cały świat” pisze Katarzyna Kraczoń „wynika to w dużej mierze z powszechności zwyczaju ich zdobienia i ogromnego przywiązania do bogatych tradycji obchodzenia świąt wielkanocnych”.
Wejdźmy zatem w czas Świąt w twórczy sposób, przy okazji podtrzymując starą tradycję, tworząc pełne wzorów symbole triumfu życia nad śmiercią.
Przy pisaniu powyższego tekstu korzystano z artykułu „Na małej przestrzeni cały świat”, Katarzyna Kraczoń, Pismo Folkowe, 134-135, 1-2/2018
PRZECZYTAJ JESZCZE
